Serebral Palsi (Beyin Felci) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Serebral palsi ya da kısaca CP gelişmekte olan beynin hasarına bağlı ilerleyici olmayan kalıcı hareket ve duruş bozukluğudur. Çoğunlukla doğumdan önce meydana gelen bir hasardan kaynaklanır.

Belirtiler ve semptomlar bebeklik veya okul öncesi yıllarda ortaya çıkar. Genel olarak serebral palsi, anormal refleksler, uzuvlarda ve gövdede gevşeklik veya sertlik, anormal duruş, istemsiz hareketler, dengesiz yürüme veya bunların bazı kombinasyonlarıyla ilişkili bozulmuş hareketlere neden olur.

Serebral palsili kişiler yutma problemleri yaşayabilir ve genellikle göz kası dengesizliğine sahip olabilir, bu durumda gözler aynı nesneye odaklanamaz. Ayrıca kas sertliği nedeniyle vücutlarının çeşitli eklemlerinde hareket açıklığı azalmış olabilir.

Serebral palsinin işlev üzerindeki etkisi büyük ölçüde değişir. Etkilenen bazı insanlar yürüyebilirken bazıları tekerlekli sandalye kullanmak zorunda kalır. Bazı insanlar normal veya normale yakın zeka gösterirken, diğerlerinin zihinsel engelleri vardır. Epilepsi, körlük veya sağırlık da mevcut olabilir.

Serebral Palsi Belirtileri

Belirtiler kişiden kişiye  büyük ölçüde değişebilir. Serebral palsi ile ilişkili hareket ve koordinasyon sorunları şunlardır:

• Kasların çok sert veya çok gevşek olması

• Sert kaslar ve abartılı refleksler (spastisite)

• Normal reflekslere sahip sert kaslar (sertlik)

• Denge eksikliği ve kas koordinasyonu (ataksi)

• Titreme veya istemsiz hareketler

• Yavaş hareketler

• Kolları yukarı itmek, oturmak veya emeklemek gibi motor becerilerinde eksiklikler

• Tek elle uzanmak veya emekleme sırasında bir bacağını sürüklemek gibi vücudun bir tarafını kullanmak

• Ayak parmakları üzerinde yürüme, çömelmiş bir yürüyüş, dizlerin kesiştiği makas benzeri bir yürüyüş, geniş bir yürüyüş veya asimetrik yürüyüş gibi yürüme bozuklukları

• Aşırı salya akması veya yutma ile ilgili sorunlar

• Emme veya yemek yemede zorluk

• Konuşma gelişiminde gecikmeler veya konuşma güçlüğü

• Giysileri iliklemek veya mutfak eşyaları toplamak gibi ince motor becerilerinde zorluk

• Nöbetler

Serebral palsi tüm vücudu  veya genelde vücudun bir uzvu veya bir tarafını etkileyebilir. Serebral palsiye neden olan beyin bozukluğu zamanla değişmez, bu nedenle semptomlar genellikle yaşla birlikte kötüleşmez.

Bununla birlikte, çocuk büyüdükçe bazı semptomlar az ya da çok belirgin hale gelebilir. Ve kas kısalması ve kas sertliği tedavi edilmezse kötüleşebilir.

Serebral palsi ile ilişkili beyin anormallikleri şunlara da yol açabilir:

• Görme ve duyma zorluğu

• Zihinsel engeller

• Nöbetler

• Anormal dokunma veya ağrı algıları

• Ağız hastalıkları

• Ruh sağlığı koşulları

• İdrarını tutamamak

Ne zaman bir doktora görünmeli

Bir hareket bozukluğu veya çocuğun gelişimindeki gecikmeler için hızlı bir teşhis koymak önemlidir. Çevreye ilişkin farkındalık kaybı veya anormal vücut hareketleri, düşük kas gücü, bozulmuş koordinasyon, yutma güçlükleri, göz kası dengesizliği veya diğer gelişim sorunları gözlemlendiğinde derhal doktora görünmekte fayda vardır.

Nedenleri

Serebral palsiye, beyin gelişimindeki bir anormallik veya bozulma sebep olur ve çoğunlukla çocuk doğmadan önce gerçekleşir. Çoğu durumda nedeni bilinmemektedir. Beyin gelişimi ile ilgili sorunlara yol açabilecek faktörler şunlardır:

• Anormal gelişime yol açan gen mutasyonları

• Gelişmekte olan fetüsü etkileyen maternal enfeksiyonlar

• Fetal inme, gelişmekte olan beyne kan akışının bozulması

• Rahimde veya yenidoğanda beyin kanaması

• Beyinde veya çevresinde iltihaplanmaya neden olan bebek enfeksiyonları

• Bir motorlu taşıt kazası veya düşmeden kaynaklanan kafa travması

• Doğumla ilgili asfiksi, zor doğum veya doğumla ilgili beynin bir süre oksijensiz kalması

Risk faktörleri

Serebral palsi riskinin artmasıyla ilişkili bir dizi faktör vardır.

Anne sağlığı

Hamilelik sırasında belirli enfeksiyonlar veya toksik maruziyetler, bebek için serebral palsi riskini önemli ölçüde artırabilir. Özellikle endişe verici enfeksiyonlar şunlardır:

• Sitomegalovirüs. Bu yaygın virüs, grip benzeri semptomlara neden olur ve eğer anne ilk aktif enfeksiyonunu hamilelik sırasında geçirirse doğum kusurlarına yol açabilir.

• Kızamıkçık. Bu viral enfeksiyon aşı ile önlenebilir.

• Uçuk. Bu, hamilelik sırasında anneden çocuğa geçerek rahmi ve plasentayı etkileyebilir. Enfeksiyonun tetiklediği iltihap, doğmamış bebeğin gelişen sinir sistemine zarar verebilir.

• Frengi. Bu, cinsel yolla bulaşan bir bakteriyel enfeksiyondur.

• Toksoplazma. Bu enfeksiyon, kontamine yiyeceklerde, toprakta ve enfekte olmuş kedilerin dışkılarında bulunan bir parazitten kaynaklanır.

• Zika virüs enfeksiyonu. Maternal Zika enfeksiyonu kafa boyutunun normalden daha küçük olmasına (mikrosefali) ve bebeklerde beyin felci gelişmesine yol açabilir.

• Diğer durumlar. Serebral palsi riskini artırabilecek diğer durumlar arasında tiroid sorunları, zihinsel engel veya nöbetler ve metil civa gibi toksinlere maruz kalma sayılabilir.

Bebek hastalığı

Yeni doğmuş bir bebekte serebral palsi riskini büyük ölçüde artırabilen hastalıklar şunlardır:

• Bakteriyel menenjit. Bu bakteriyel enfeksiyon, beyni ve omuriliği çevreleyen zarlarda iltihaplanmaya neden olur.

• Viral ensefalit. Bu viral enfeksiyon benzer şekilde beyni ve omuriliği çevreleyen zarlarda iltihaplanmaya neden olur.

• Şiddetli veya tedavi edilmemiş sarılık. Sarılık, cildin sararması olarak ortaya çıkar. Durum, "kullanılmış" kan hücrelerinin belirli yan ürünleri kan dolaşımından filtrelenmediğinde ortaya çıkar.

• Beyinde hasar. Bu durum genellikle bebeğin anne karnında felç geçirmesinden kaynaklanır.

Diğer gebelik ve doğum faktörleri

Her birinin potansiyel katkısı sınırlı olsa da, artan serebral palsi riskiyle ilişkili ek gebelik veya doğum faktörleri şunlardır:

• Normalde doğum başlamadan önce bebek dönerek pozisyonunu alır başı önce doğar. Serebral palsili bebeklerde çoğunlukla bebek dönmez ve makat geliş pozisyonunda doğum gerçekleşir. (Günümüzde bu durumda sezeryan uygulanmaktadır)

• Düşük doğum ağırlığı.  2,5 kilogramdan daha hafif olan bebeklerde serebral palsi gelişme riski daha yüksektir. Doğum ağırlığı düştükçe bu risk artar.

• Birden fazla bebek. Serebral palsi riski rahmi paylaşan bebeklerin sayısı ile artar. Bebeklerden bir veya daha fazlası ölürse, hayatta kalanların serebral palsi riski artar.

• Erken doğum. Hamileliğe 28 haftadan daha kısa sürede doğan bebekler, daha yüksek serebral palsi riski altındadır. Bir bebek ne kadar erken doğarsa, beyin felci riski o kadar artar.

Komplikasyonlar

Kas zayıflığı, kas spastisitesi ve koordinasyon sorunları, çocuklukta veya yetişkinlikte aşağıdakiler dahil bir dizi komplikasyona yol açabilir:

• Kontraktür. Kontraktür, şiddetli kas kasılması (spastisite) nedeniyle kas dokusunun kısalmasıdır. Kontraktür kemik büyümesini engelleyebilir, kemiklerin bükülmesine neden olabilir ve eklem deformitelerine, çıkıklara veya kısmi çıkıklara neden olabilir.

• Erken yaşlanma. Bazı erken yaşlanma türleri, bu durumun vücutlarına yüklediği zorlanma nedeniyle 40'lı yaşlarındaki çoğu beyin felci hastasını etkileyecektir.

• Yetersiz beslenme. Yutma veya beslenme sorunları, serebral palsili bir kişinin, özellikle de bir bebeğin yeterli beslenmesini zorlaştırabilir. Bu büyümeyi bozabilir ve kemikleri zayıflatabilir. Bazı çocukların yeterli beslenmek için bir beslenme tüpüne ihtiyacı vardır.

• Ruh sağlığı koşulları. Serebral palsili kişilerde depresyon gibi zihinsel sağlık sorunları olabilir. Sosyal izolasyon ve engellerle baş etmenin zorlukları depresyona katkıda bulunabilir.

• Kalp ve akciğer hastalığı. Serebral palsili kişilerde kalp hastalığı, akciğer hastalığı ve solunum bozuklukları gelişebilir.

• Kireçlenme. Eklemler üzerindeki basınç veya kas spastisitesinden eklemlerin anormal hizalanması, bu ağrılı dejeneratif kemik hastalığının erken başlamasına neden olabilir.

• Osteopeni. Düşük kemik yoğunluğuna (osteopeni) bağlı kırıklar, hareket eksikliği, beslenme yetersizlikleri ve anti-epileptik ilaç kullanımı gibi birkaç ortak faktörden kaynaklanabilir.

Önleme

Çoğu serebral palsi vakası önlenemez, ancak riskleri azaltılabilir. Hamileyseniz veya hamile kalmayı planlıyorsanız, sağlıklı kalmak ve hamilelik komplikasyonlarını en aza indirmek için şu adımları atabilirsiniz:

• Aşı olduğunuzdan emin olun. Kızamıkçık gibi hastalıklara karşı tercihen hamile kalmadan önce aşı olmak fetal beyin hasarına neden olabilecek bir enfeksiyonu önleyebilir.

• Sağlıklı yaşam. Hamileliğe ne kadar sağlıklı girerseniz, beyin felci ile sonuçlanan bir enfeksiyon geliştirme olasılığınız o kadar düşük olur.

• Erken ve sürekli doğum öncesi bakım arayın. Hamileliğiniz sırasında doktorunuza düzenli ziyaretler, siz ve doğmamış bebeğiniz için sağlık risklerini azaltmanın iyi bir yoludur. Doktorunuzu düzenli olarak görmek erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve enfeksiyonların önlenmesine yardımcı olabilir.

• İyi çocuk güvenliği uygulayın. Çocuğunuza bir araba koltuğu, bisiklet kaskı, yataklarda güvenlik rayları ve uygun denetim sağlayarak baş yaralanmalarını önleyin.

• Alkol, tütün ve uyuşturucudan kaçının. Bunlar serebral palsi riskiyle ilişkilendirilmiştir.